| abstract
| - Ulica Stawki – ulica położona w Śródmieściu i na Woli, która biegnie od ul. Andersa do ul. Okopowej. Nazwa ulicy – Stawki – wzięła się od licznie występujących tutaj stawów, błędna jest zaś interpretacja, że były one niegdyś "stawką" w grze karcianej. W XVIII wieku obszar otaczający ul. Stawki, położony na zapleczu ul. Niskiej, był bardzo podmokły, wypełniony stawami oraz licznymi rozlewiskami przepływającej w pobliżu rzeczki Drny, gdzieś pośród nich już od 1671 roku istniał pałac Mikołaja Prażmowskiego. Droga istniała tutaj już około 1770 roku, wokół niej rozlokowana była jurydyka Wielądka, a w 1784 roku poświadczono obecną nazwę ulicy – Stawki – zaś nad pobliską Drną działał drobny przemysł. W 1824 roku na gruntach pobliskiego Cuchthauzu wytyczony został plac Broni, który objął ul. Stawki swoim południowym ramieniem – ulica biegła wówczas od ul. Kłopot na zachód, załamywała się wzdłuż pl. Broni i dochodziła do ul. Dzikiej, następnie kontynuowała bieg na przedłużeniu historycznego odcinka i dobiegała w linii prostej do ul. Okopowej. Graniczący z ul. Stawki pl. Broni istniał do lat 90. XIX wieku, następnie został częściowo zlikwidowany, a jego miejsce zajęły liczne bocznice kolejowe, odchodzące od linii kolei obwodowej. W międzyczasie do ul. Stawki dociągnięto również ul. Smoczą, a w pobliżu w 1893 roku utworzono pl. Parysowski – okolicę zamieszkiwali liczni przedstawiciele mniejszości żydowskiej. Ulica miała wówczas dość prosty przebieg, jej jedyne odgięcie w kierunku południowym wynikało tylko z historycznego położenia w sąsiedztwie pl. Broni, do końca XIX wieku zaniknęły też wszystkie znajdujące się tu wcześniej glinianki i stawy. W okresie międzywojennym charakterystycznym obiektem ul. Stawki była rozległa stacja przeładunkowa z licznymi bocznicami kolejowymi oraz ustawionymi wzdłuż długimi barakami magazynowymi, należącymi do Miejskich Zakładów Zaopatrywania Warszawy, obok znajdowały się również magazyny żywnościowe (nr 4). Ulica była ściśle zabudowana kamienicami, przy których mieściły się niewielkie fabryczki, pod nr 4 mieściła się noclegownia dla bezdomnych, a pod nr 36/38 mieściła się żydowska szkoła rzemieślnicza, w latach 30. XX wieku wybudowano też przy ul. Stawki zespół trzech budynków szkolnych – ob. nr 5/7, nr 8 i nr 10. Przy ul. Stawki, w miejscu d. pl. Broni, planowano też budowę pierwszego nowoczesnego dworca autobusowego. W 1939 roku ulica rozpoczynała swój bieg od skrzyżowania z ul. Pokorną i ul. Żoliborską, po czym biegła na zachód, załamując się nieznacznie dochodziła do ul. Zamenhofa, następnie kontynuowała swój bieg kilkadziesiąt metrów dalej na północ, odchodząc od ul. Dzikiej na zachód i dalej krzyżując się z Parysowską i Smoczą, by zakończyć bieg na ul. Okopowej. Ulica znajdowała się na terenie komisariatów IV Muranów i V Powązki. W planach było przecięcie ulicy nową arterią północ-południe. [[Plik:Pomnik granic getta Stawki róg Okopowej.JPG|right|thumb|250px|Pomnik granic getta przy skrzyżowaniu z ul. Okopową]] W listopadzie 1940 roku zachodnia część ulicy znalazła się w granicach getta, zaś w 1941 roku rozszerzono je o całą zabudowę ul. Stawki. Znajdujące się przy ulicy magazyny wykorzystywali Niemcy, ale działało w nich silne żydowskie podziemie, które okradało magazyny, wykorzystując do tego wybudowane przez siebie tunele. Od 22 lipca 1942 roku znajdująca się tutaj stacja przeładunkowa stała się miejscem, z którego w ciągu kilku najbliższych miesięcy do obozu koncentracyjnego w Treblince wywieziono przeszło 300 tysięcy Żydów, mieszkańców warszawskiego getta. Po tym wydarzeniu w getcie warszawskim pozostał jedynie ułamek dawnych mieszkańców, którzy jednak w 1943 roku, w momencie całkowitej likwidacji getta, podnieśli broń i wzniecili powstanie w getcie warszawskim. Po jego upadku znaczna część zabudowy ul. Stawki została zniszczona. [[Plik:Stawki_(tablica_pamiątkowa%2C_powstanie_warszawskie).JPG|right|thumb|250px|Tablica upamiętniająca zdobycie w walce budynku nr 10]] right|thumb|250px|Tramwaj na ul. Stawki Podczas powstania warszawskiego ul. Stawki znalazła się w ogniu walk, przede wszystkim na sąsiedztwo ważnych strategiczne magazynów żywnościowych oraz gmachów szkolnych, które powstańcy zdobyli już 1 sierpnia. Niemcom udało dotrzeć się w ten rejon już 6 sierpnia, jednak powstańcy z batalionów "Miotła" i "Czata 49" zgrupowania "Radosław" bronili się zawzięcie aż do 13 sierpnia – poległ tutaj m.in. Franciszek Mazurkiewicz "Niebora". Później pomimo kontrataku batalionu "Czata 49" zabudowań nie udało się odzyskać. W wyniku walk zabudowa uległa dalszym zniszczeniom. Z całej zabudowy ul. Stawki po wojnie zostały jedynie dwa budynki szkolne (ob. nr 5/7 i ob. nr 10) oraz dwa budynki w zachodniej części ulicy (nr 38 oraz nr 40), które została jednak z czasem rozebrano. Od 1950 roku kursowała tędy linia autobusowa 122 – w otoczeniu dominowało morze ruin i pustka, którą dopiero w latach 50. i 60. XX wieku zaczęły wypełniać bloki osiedla Muranów (po stronie południowej) oraz zabudowania warsztatowe i szkoły zawodowe (po stronie północnej), w tym budynek Technikum Poligraficznego, który w 1968 roku otrzymał nagrodę Mistera Warszawy. W 1956 roku ulica została przebudowana na odcinku Marchlewskiego – Nowotki, uzyskując wygląd bliski współczesnemu – powstała linia tramwajowa, którą pojechały linie 27 i 29. Nowa ulica została na odcinku Dzika – Marchlewskiego przesunięta nieco na południe, w kierunku nowo wybudowanej arterii, zaś od swojego wschodniego końca przedłużono ją w kierunku południowo-wschodnim w stronę d. pl. Muranowskiego do ul. Muranowskiej. Kilka lat później do ulicy dociągnięto też ul. Karmelicką, która przejęła końcowy fragment dobiegającej tutaj wcześniej ul. Zamenhofa. Zanikł zachodni odcinek, który odtworzono w II połowie lat 60. XX wieku aż do ul. Okopowej, również nie zachowując historycznego przebiegu – ulicę poprowadzono na zachód na przedłużeniu nowej ul. Stawki, odginając ją na zachodnim krańcu ku północy. [[Plik:Stawki (2009).JPG|right|thumb|250px|Ulica Stawki (2009)]] [[Plik:Stawki.JPG|right|thumb|250px|Ulica Stawki (2013)]] W 1968 roku ulicą przestały kursować tramwaje, które zastąpiła linia 157, torowisko pozostawiono jednak jako awaryjne, natomiast w latach 70. XX wieku zabudowę ulicy uzupełnił wzniesiony u zbiegu z ul. Nowotki (ob. Andersa) wieżowiec Intraco. W 1994 roku torowisko tramwajowe wzdłuż ul. Stawki zostało wyremontowane i ponownie przystosowane do ruchu liniowego, a 3 października pojawiły się na nim tramwaje linie 35. Na początku XXI wieku zaczęła zmieniać się północna pierzeja ulicy, gdzie w miejscu dawnych warsztatów rozpoczęto budowę osiedli mieszkaniowych – najpierw zrealizowano budynki nr 4 i nr 6 (do 2008), potem Trio Apartamenty (do 2010) i Apartamenty Murano (do 2012), a finalnym elementem zabudowy tej części ulicy jest budynek nr 8 (ukończony w 2013 roku). W międzyczasie, jesienią 2011 roku, na ul. Stawki pojawiły się pierwsze w Warszawie (obok ul. Obrońców Tobruku) progi wyspowe, które wymagają od kierowców samochodów zwalniania, jednocześnie, umożliwiając autobusom swobodny przejazd. W połowie 2013 roku oficjalnie zaproponowano do realizacji przedłużenie trasy tramwajowej wzdłuż ul. Stawki do ul. Okopowej, w celu połączenia jej z planowaną linią na ul. Powązkowskiej – celowość budowy będzie badana przez specjalistów. Ulica rozpoczyna swój bieg od skrzyżowania z ul. Andersa i ul. Muranowską, po czym biegnie na zachód, krzyżując się kolejno z ulicami Lewartowskiego, Pokorną, Dubois, Dziką, Karmelicką, al. Jana Pawła II i Smoczą, by zakończyć bieg na ul. Okopowej. Wzdłuż ulicy na odcinku al. Jana Pawła II – Karmelicka biegnie ścieżka rowerowa, zaś do 2011 roku odcinek Okopowa – Smocza wyłożony był trylinką. Wzdłuż ulicy znajdują się następujące obiekty:
* ul. Stawki 2 – Intraco, w nim urząd pocztowy nr 39
* ul. Stawki 2a – Trio Apartamenty
* ul. Stawki 4/6 – Osiedle Inflancka
* ul. Stawki 5/7 – Budynek Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego
* ul. Stawki 8 – Budynek Stawki 8 (w budowie)
* ul. Stawki 10 – Zespół Szkół Licealnych i Ekonomicznych, w którym mieści się XXXII Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Grota-Roweckiego, VI Liceum Profilowane, Technikum Ekonomiczne nr 1 im. Mikołaja Kopernika, Szkoła Policealna nr 4, Technikum nr 16 dla Dorosłych
* róg ul. Dzikiej – Umschlagplatz
* róg ul. Dzikiej – Kamień upamiętniający żołnierzy batalionu "Miotła" zgrupowania "Radosław"
* ul. Stawki 14 – Zespół Szkół Poligraficznych (Mister Warszawy 1968), w którym mieści się Szkoła Policealna nr 23, Technikum Poligraficzne oraz Zasadnicza Szkoła Poligraficzna
* róg ul. Okopowej – Pomnik granic getta Przez ul. Stawki biegnie również Szlak Walki i Męczeństwa Żydów.
|
![[RDF Data]](/fct/images/sw-rdf-blue.png)