| abstract
| - [[Plik:Gęsiówka (1944).jpg|rigt|thumb|250px|Gęsiówka, główny obóz KL Warschau, w 1944 roku]] KL Warschau (skrót od niem. Konzentrationslager Warschau) – niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny, działający na terenie Warszawy w czasie II wojny światowej, jeden z elementów "zniszczenia polskiego miasta Warszawy" w ramach tak zwanego planu Pabsta. [[Plik:Plan Pabsta.jpg|right|thumb|250px|Plan Pabsta]] [[Plik:Więźniowie Gęsiówki.jpg|right|thumb|250px|Więźniowie Gęsiówki wyzwoleni przez batalion "Zośka"]] Konieczność założenia obozu koncentracyjnego wiązała się nazistowskim planem przebudowy Warszawy jako niemieckiego miasta, zwanym potocznie planem Pabsta. Przewidywał on "zburzenie polskiego miasta" oraz wybudowanie w jego miejscu "nowego niemieckiego miasta". Nazwa KL Warschau pojawiła się po raz pierwszy w rozkazach Heinricha Himmlera z 1942 i 1943 roku, który zaznaczał, że zburzenie getta i założenie obozu koncentracyjnego jest niezbędne dla osiągnięcia spokoju w mieście. Obóz KL Warschau założono na podstawie decyzji Heinricha Himmlera z 16 lutego 1943 roku, jednak zorganizowano go dopiero w maju 1943 roku, już po upadku powstania w getcie warszawskim. Początkowo mógł działać jedynie jako obóz pracy pod nazwą Arbeitserziehungslager der Sicherheitspolizei Warschau. Objął on obszar wzdłuż Gęsiej, pomiędzy Zamenhofa, Wołyńską, Ostrowską, Glinianą i Okopową, wykorzystując między innymi budynek Koszar Wołyńskich (gdzie znajdowało się więzienie Gęsiówka). Od 11 czerwcu 1943 roku w skład obozu wszedł także Pawiak przy ulicy Dzielnej. Pierwszych więźniów w obozie umieszczono 19 lipca 1943 roku, a pierwszym komendantem został Wilhelm Goecke. Obóz zajął powierzchnię 120 hektarów i na jego terenie znalazło się 119 baraków, dolnych do pomieszczenia około 40 tysięcy osób. Różne źródła podają różne informacje na temat ewentualnych podobozów wchodzących w skład KL Warschau. Kolejne obozy miały znajdować się na Kole (Fort P, 55 baraków) oraz na Czystem (Warszawa Zachodnia, 32 baraki). Obóz KL Warschau podlegał bezpośrednio Głównemu Urzędowi Gospodarki i Administracji SS, a także Głównemu Urzędowi Bezpieczeństwa Rzeszy. Zespół obozowy miał gromadzić więźniów, głównie Żydów pracujących w niemieckich zakładach przemysłowych, a ci mieli być rozsyłani stąd do obozów zagłady. Plan ten nie został do końca zrealizowany wobec różnic zdań i interesów wśród samych Niemców. [[Plik:Prymasa Tysiąclecia (tunel, kartki).JPG|right|thumb|250px|Wnętrze tunelu przy al. Prymasa Tysiąclecia]][[Plik:KL_Warschau,_jak_miały_wyglądać_komory.JPG|right|thumb|250px|Schemat przedstawiający, jak miały działac komory gazowe w tunelu ulicy Bema]] Szczególnie dużo kontrowersji budzi jednak sprawa rzekomych komór gazowych, które miały być umieszczone w tunelu ul. Bema (dziś jest to al. Prymasa Tysiąclecia) w rejonie Dworca Zachodniego. Według niektórych badaczy w jednym z dwóch ówcześnie istniejących tuneli miały znajdować się banie gazotwórcze, a w drugi tunel miał służyć za komorę gazową. Śmierć miało tu ponieść około 200 tysięcy osób. Nigdy nie odnaleziono jednak żadnych dokumentów potwierdzających istnienie komór gazowych, a wszelkie domniemania opierają się na świadkach. Komora gazowa mogła też istnieć w więzieniu przy Gęsiej 26. Przed wybuchem powstania warszawskiego w 1944 roku hitlerowcy zaczęli ewakuować obóz, zorganizowali wymarsz około 4000 więźniów do Dachau, który dla wielu uczestników zakończył się śmiercią, gdzie wielu z wyczerpania, głodu, chorób, a wielu maszerujących, zbyt słabych żeby iść, rozstrzeliwano. W obozie przy ulicy Gęsiej pozostało 348 więźniów, którzy zostali wyswobodzeni przez batalion "Zośka" dnia 5 sierpnia 1944 roku. Pierwsze dochodzenia na temat obozu prowadzono już w 1945 roku, jednak zostało ono przerwane z powodu założenia na terenie dawnej Gęsiówki obozu pracy NKWD, gdzie oprócz jeńców wojennych przetrzymywano także żołnierzy Armii Krajowej. Obóz istniał do 1949 roku, potem utworzono tu więzienie, które zakończyło swoją działalność w 1963 roku wraz z otwarciem więzienia na Białołęce Dworskiej. Śledztwo wznowiono w 1973 roku, jednak nie przyniosło ono większych rezultatów oraz rozstrzygnięcia najbardziej dyskusyjnych kwestii, było zresztą kilkukrotnie przerywane, aż zawieszono je w 1996 roku. Dnia 27 lipca 2001 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej wydał, w 57. rocznicę zakończenia zbrodniczej działalności obozu, uchwałę w sprawie upamiętnienia ofiar KL Warschau. Sejm zwrócił się z apelem, o wzniesienie pomnika oraz inkorporowanie do wybudowanego pomnika ku czci ofiar KL Warschau kamienia węgielnego, który został poświęcony przez Jana Pawła II. IPN w pełni popiera budowę pomnika pomordowanych w KL Warschau. W 2002 roku śledztwo wznowiono. [[Plik:Skwer Alojzego Pawełka (pomnik).JPG|right|thumb|250px|Pomnik na skwerze Alojzego Pawełka]] Istnienie obozu koncentracyjnego KL Warschau upamiętniają w Warszawie dwa oficjalne miejsca oraz jedno nieoficjalne. Pierwsze z nich to tablica pamiątkowa umieszczona na bloku przy ul. Anielewicza 34, upamiętniająca zdobycie Gęsiówki przez batalion "Zośka". Drugim oficjalnym miejscem jest niewielki pomnik na skwerze Alojzego Pawełka na Czystem, w pobliżu domniemanego miejsca, gdzie znajdowały się komory gazowe. Krzyż upamiętniający ofiary obozu stoi także przed kościołem Zesłania Duchu Świętego na Broniewskiego. Miejscem nieoficjalnym jest tunel w ciągu al. Prymasa Tysiąclecia, gdzie zwolennicy tezy o istnieniu tu komór gazowych wywiesili na ścianach liczne artykuły oraz plany przedstawiające, jak komory miały funkcjonować. Orędownicy upamiętnienia 200 tysięcy ofiar obozu chcą jednak wznieść pomnik przy samym tunelu, projekt krzyża oblepionego rękami, symbolizującymi chęć wydostania się z komór, przygotowali Maksymilian Biskupski oraz Konrad Kucza-Kuczyński. Pojawiła się także idea wystawienia pomnika na rogu Dzielnej i alei Jana Pawła II bądź kaplicy na terenie kościoła św. Augustyna. Nie wiadomo jednak, czy którykolwiek z pomysłów będzie realizowany, gdyż obie lokalizacje są przedmiotem głębokiego sporu. Mimo to projekt stał się inspiracją dla pomnika Ucieczki z Getta, który stanął przy ul. Prostej.
|
![[RDF Data]](/fct/images/sw-rdf-blue.png)