Een responsorium is een muziekvorm in de kerkmuziek waarbij er een afwisseling is tussen voorzang door een cantor en zang door een koor als antwoord (Latijn: responsum). Het meervoud van responsorium is responsoria Vooral in het Gregoriaans zijn er vele responsoria. In het proprium van de mis hebben het Graduale en het Alleluia de vorm van een responsoriaal gezang. Het koor zingt een vers, de voorzanger zingt daarna een psalmvers, het koor antwoordt met de herhaling van het eerste vers.
Een responsorium is een muziekvorm in de kerkmuziek waarbij er een afwisseling is tussen voorzang door een cantor en zang door een koor als antwoord (Latijn: responsum). Het meervoud van responsorium is responsoria Vooral in het Gregoriaans zijn er vele responsoria. In het proprium van de mis hebben het Graduale en het Alleluia de vorm van een responsoriaal gezang. Het koor zingt een vers, de voorzanger zingt daarna een psalmvers, het koor antwoordt met de herhaling van het eerste vers. Responsoriale zang komt ook elders in de liturgie voor, namelijk in het getijdengebed. De psalmen kunnen afwisselend door een voorzanger en koor worden gezongen. Ook het Magnificat tijdens de vespers kan responsoriaal worden gezongen. In de praktijk betekent dit een afwisseling tussen twee koorhelften. Het Magnificat zelf wordt voorafgegaan door een responsorium en ingeleid met een antifoon.