| abstract
| - Petersburg – opis naturalistyczny i realistyczny „Zbrodnia i kara” to powieść współczesna autorowi, tzn. jej akcja toczy się ok. roku 1865. Autor ukazał więc obraz Petersburga, jaki sam widział ze swego okna. Petersburg był miastem założonym przez Piotra Wielkiego, u ujścia Newy w Zatoce Fińskiej w 1703 roku. Powstał, jako symbol potęgi Rosji, będąc pierwszym portem bałtyckim. Petrsburg był budowany przez najwybitniejszych architektów Europy; jednak fakt, że został on zbudowany na setkach ciał robotników, nadaje miastu atmosferę tajemniczości i wszechobecnej śmierci... Petersburg pełen jest niezwykłości – w ciągu 150 lat urósł do rangi jednej z niewielu potęg europejskich, będąc piątym miastem pod liczby ludności. Miasto to było z jednej strony pełne przepychu i zbytku, z drugiej zaś odsłaniało swą prawdziwą, zachęcającą do zbrodni naturę. Dostojewski, używając opisów realistycznych i naturalistycznych, odsłonił tę właśnie „ciemną” stronę Petersburga, stronę pełną morderstw, mroku, brudu, przestępstw. Akcja utworu rozgrywa się na ulicach w okolicy Placu Siennego, dzielnicy biedoty, gdzie kiedyś mieszkał sam Dostojewski. Mieszkają tu głównie biedacy oraz ubodzy rzemieślnicy: „Sąsiedztwo placu Siennego, na każdym wręcz kroku cieszące się nie najlepszą sławą przybytki i w przerażającej większości lud cechowy.i rzemieślniczy, tłoczący się w uliczkach i zaułkach prowadzących do centrum” Miasto swoim wyglądem podkreślało swój mroczny charakter: „Na ulicy skwar był okropny, a przy tym zaduch, ścisk, co krok wapno, rusztowania, cegły, kurz i ten szczególny letni smród (...) Nieznośny zaś fetor bijący z szynków, bardzo licznych w tej dzielnicy, oraz pijacy co chwila spotykani (...)”. „była ósma. Słońce już zachodziło. Duchota nie ustępowała, on jednak łapczywie wciągał w płuca owe śmierdzące, pełne kurzu, ciężkie od wyziewów miasta powietrze.” Paradoksalnie, pomimo tłoku na ulicach, ludzie czują się osamotnieni, nie są w stanie ze sobą rozmawiać (niczym w Wieży Babel). Na ulicach panuje zamęt i bałagan. Wydaje się, że ludzie sami się od siebie izolują, pogłębiając międzyludzkie przepaście. „Zdarzało mu się, że spacerując, wypuszczał się za miasto (...) im większe wyszukiwał zacisze, tym silniej wyczuwał przy sobie czyjąś obecność (...) toteż natychmiast wracał do miasta, gdzie starał się wlepić w tłum. (...) Wtedy wśród ludzi robiło mu się jakby raźniej, a nawet czuł wreszcie samotność.” Wśród tłumu człowiek nie potrafi zdobyć się na podstawowe uczucia – w rzeczywistości w tłumie jest samotny. Miasto ukazane jest jako wielki, szary las budowli, mrowisko pełne ludzi. Brud, smród i brzydota biednych dzielnic działa przytłaczająco na ludność Petersburga. Nierzadko ludzie mdleją na ulicach, w akcie bezsilności, przytłoczeni przez świat; Petersburg może doprowadzić ludzi do szaleństwa, Swidrygajłow stwierdza, że jest to „miasto półwariatów”. Petersburg to miasto wielkich kontrastów, społeczeństwo jest albo bardzo bogate, albo bardzo biedne. Nawet mieszczaństwo nie posiada znacznego statusu społecznego. Interesy jakie prowadzą nie pozwalają im zarobić fortuny. „Wszyscy handlarze przy straganach, w budkach, w sklepach i sklepikach zamykali swoje lokale lub zdejmowali i chowali towar (...) Pod garkuchniami, na dolnych piętach, na brudnych i cuchnących podwórkach kamienic przy Siennym, zwłaszcza zaś koło szynków, tłoczyło się mnóstwo wszelakiego ludu roboczego i łachmaniarzy. (...) Tutaj nikt nie patrzył z góry na jego łachmany(...)” Tymczasem, obok nędzy i ubóstwa, bogaci mają swoje posiadłości (tereny Wyspy Wasiliewskiej): „zieleń i świeżość zrazu podobała się jego zmęczonym oczom, nawykłym do miejskiego kurzu, wapna i do olbrzymich kamienic. Tutaj nie było ani duszności, ani smrodu, ani szynków. (...)Czasami przystawał przed jaką willą tonącą w zieloności, zaglądał strojen kobiety i biegające po ogrodach dzieci.” Biedota ulegała demoralizacji. Petersburg był miastem pijaków, prostytutek i zbrodniarzy. Pijacy większość czasu spędzają w restauracjach i traktierniach, które w tym okresie wyrastały jak grzyby po deszczu. Prostytucja była łatwym sposobem na zdobycie pieniędzy, tak jak handel powszechnie pożądanym alkoholem. Wiele osób w ten sposób zarabiało na życie. Mieszkania nie wyglądały lepiej – były ciasnymi klitkami, stłoczonymi w kilkupiętrowych kamienicach. Pokoje były często długości kilkunastu kroków i tak niskie, że trudno się było wyprostować. Mieszkanie Raskolnikowa jego matka porównuje do trumny – jest tak ciasne. Z opisów, jakie dostarcza nam Dostojewski wynika, że Petersburg, jako organizm, jest śmiertelnie chory, o ile nie pół-martwy. Sama wszechobecna śmierć, przelewana krew, rozkładające się zwłoki dają już nam naturalistyczny obraz, pełen makabrycznych szczegółów. A jednak najstraszniejszy jest fakt, iż opisy te są i po części realistyczne, ukazują bowiem prawdopodobne wydarzenia (mimesis), prawdziwe relacje społeczne i motywy postępowania bohaterów. Po raz kolejny Petersburg to miejsce demoniczne, współczesna Sodoma, miasto grzechu, które chyli się ku upadkowi.
|
![[RDF Data]](/fct/images/sw-rdf-blue.png)